طلا و دلار در ۱۴۰۴؛ سرمایه‌گذاری امن یا دام پرریسک؟
در سال‌های اخیر، نوسانات شدید اقتصادی، تورم پایدار و شوک‌های سیاسی موجب شده‌اند تا ابزارهای سنتی پوشش ریسک در ایران ـ نظیر دلار، طلا و سکه ـ بیش از گذشته مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرند. اما آیا امسال هم دلار و طلا گزینه امنی برای سرمایه‌گذاری هستند یا ممکن است ریسک از دست رفتن سرمایه را به همراه داشته باشد؟
دلار، طلا و سکه سال‌های متمادی است که در ذهن سرمایه‌گذاران و خانواده‌های ایرانی به‌عنوان ابزار‌هایی امن در برابر تورم، کاهش ارزش پول ملی و بی‌ثباتی اقتصادی شناخته می‌شوند، اما با تغییرات سیاستی، افزایش دخالت‌های دولت‌ها در بازار‌های مالی و ظهور ابزارهای مالی جدید، عملکرد این دارایی‌ها به‌عنوان پوشش‌دهنده ریسک مورد تردید قرار گرفته است.
نقش سنتی دلار و طلا در پوشش ریسک
باید توجه داشت دلار و طلا همواره نقش پناهگاه را در اقتصاد ایران ایفا کرده‌اند. دلار به‌عنوان ابزار اصلی مقابله با کاهش ارزش ریال به‌ویژه در دوره‌های جهش تورمی شناخته می‌شود.
از سوی دیگر طلا نیز علاوه بر مصارف سنتی، به‌عنوان دارایی مقاوم در برابر تورم شناخته می‌شود؛ همچنین سکه و طلای آب‌شده نیز به‌خاطر نقدشوندگی بالا، همیشه در میان سرمایه‌گذاران محبوب بوده‌اند.
جدایی سرنوشت قیمت دارایی‌ها از عرضه و تقاضا
گفتنی است برخی سیاست‌های دولت‌ها نظیر نرخ‌گذاری دستوری، سامانه‌های نیما و متشکل ارزی، قیمت دلار را از سازوکار عرضه و تقاضای واقعی جدا کرده است.
بازار سکه نیز با وجود وابستگی به قیمت جهانی طلا، به‌شدت تحت تأثیر سیاست‌های بانک مرکزی قرار گرفته است. اقداماتی نظیر عرضه اوراق سکه، عرضه سکه‌های مرکز مبادله، محدودیت خرید و فروش و تغییرات مالیاتی از این جمله هستند.
باید توجه داشت برخی تحولات سیاسی نظیر وضعیت برجام، تلاش‌های دیپلماتیک برای رفع تحریم‌ها، مذاکره با آمریکا، تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی همگی موجب شده دلار و طلا نه‌تنها ابزار پوشش ریسک اقتصادی، بلکه پوشش‌دهنده ریسک‌های سیاسی نیز باشند.
چالش‌های نوین در خرید دلار و طلا
خرید دلار، طلا و سکه در حجم بالا طی سال‌های اخیر با محدودیت‌هایی مواجه شده است و نیاز به احراز هویت و ثبت در سامانه‌های مالی دارد. علاوه بر آن ریسک‌های مالیاتی نظیر طرح‌های مالیات بر عایدی سرمایه و شناسایی تراکنش‌های بانکی، باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به نگهداری این دارایی‌ها مردد شوند.
از سوی دیگر، نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی و تصمیمات ناگهانی در حوزه سیاست خارجی یا پولی بسیاری از خریداران را از ریسک‌های بزرگ در بازار ارز و طلا ترسانده است.
از بین رفتن عملکرد کلاسیک دلار و طلا در اقتصاد
با این وجود باید این واقعیت را پذیرفت که دلار، طلا و سکه هنوز هم در نگاه بسیاری از سرمایه‌گذاران ایرانی ابزار پوشش ریسک هستند، اما دیگر آن عملکرد کلاسیک گذشته را ندارند.
دخالت‌های سیاسی، نوسانات غیرقابل پیش‌بینی و محدودیت‌های قانونی باعث شده‌اند که کارایی این دارایی‌ها کاهش یابد و سرمایه‌گذاران به‌دنبال گزینه‌های متنوع‌تر برای محافظت از دارایی‌های خود باشند.
