واردات خودرو وارد فازی جدید شده است
در حالی که بازار خودرو ایران در رکود عمیق به سر می‌برد و مصرف‌کنندگان از نبود تنوع و کیفیت در تولیدات داخلی گلایه دارند، موج تازه‌ای از واردات خودروهای خارجی، امید به بهبود وضعیت را زنده کرده است. با ورود قریب به ۹۰ هزار دستگاه خودروی وارداتی در سال جاری، انتظارات برای ایجاد رقابت و کاهش انحصار بالا گرفته؛ اما هم‌زمان چالشی اساسی پیش‌روی بازار قرار دارد: وضعیت مبهم و گاه نگران‌کننده خدمات پس از فروش این خودروها. آیا واردکنندگان جدید می‌توانند از پس این مسئولیت بزرگ برآیند؟
به گزارش میلی به نقل از فرارو، در هفته‌های اخیر طبق آیین‌نامه واردات در سال جدید، حدود ۹۰ هزار دستگاه خودروی وارداتی به کشور خواهد آمد؛ روندی که تأثیر مثبت روی بازار خواهد داشت.
به گزارش ایران، مجموع واردات خودرو طی دو سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به حدود ۱۱ هزار و ۶۴۷ دستگاه (واردات ۱۱ هزار و ۲۳۶ دستگاه خودرو در سال ۱۴۰۲ و ۴۱۱ دستگاه خودرو در سال ۱۴۰۱) محدود بوده و این عدد در سال ۱۴۰۳ به حدود ۶۰ هزار دستگاه انواع خودروهای برقی، بنزینی و هیبریدی رسیده بود. حالا با وعده افزایش ۳۰ درصدی واردات خودرو روبه‌رو هستیم که اتفاقاً وعده درست و بجایی است.
در حالی که بازار خودرو در رکود به سر می‌برد و رقابت تقریباً از این بازار رخت بربسته، ورود هرچه بیشتر خودروهای وارداتی، رقابت را در تولیدات داخلی بیشتر خواهد کرد. اما نکته مهمی که در این میان قرار است به آن بپردازیم شرایط خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی است.
۵۵ شرکت واردکننده خودرو!
با یک حساب سرانگشتی و بررسی خودروهای وارداتی، می‌توان آمار و تعداد شرکت‌های واردکننده در دوره جدید واردات خودرو را به دست آورد. دوره جدید که می‌گوییم یعنی باز شدن واردات خودرو بعد از چهار سال یعنی از اواخر سال ۱۳۹۶ که واردات خودرو بسته شد دوباره در دی‌ماه ۱۴۰۱ واردات باز شد و تعداد ۵۵ شرکت مجوز واردات خودرو گرفتند.
در میان این شرکت‌ها تکلیف اسم‌های بزرگ و معروف مشخص است؛ شرکت‌هایی مانند کرمان‌موتور، بهمن‌موتور، ایران‌خودرو و سایپا که حداقل تا حدودی مصرف‌کنندگان و خریداران خودروهای وارداتی، خیال‌شان از خدمات پس از فروش این خودروها راحت است. اما اسامی شرکت‌های تازه‌تأسیس هم در این لیست وجود دارد که تکلیف نمایندگی‌های خدمات پس از فروش آن‌ها مشخص نیست؛ شرکت‌هایی که فقط یک دفتر و شماره تلفن دارند و مشخص نیست قرار است وقتی این خودروها خراب شد دقیقاً چگونه به وظایف خدمات پس از فروش خود عمل کنند.
نکته مهم این است، نباید فراموش کنیم در دورانی به سر می‌بریم که تحریم‌ها سعی می‌کنند جلوی واردات خودرو هم سنگ‌اندازی کنند، در نتیجه تهیه قطعات این خودروها آسان نیست. اما شرکت‌هایی که مجوز واردات خودرو گرفته‌اند هم موظف هستند طبق قانون، خدمات پس از فروش را به درستی اجرا کنند.
چالش‌های اصلی خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی
نبود ارتباط رسمی با شرکت‌های مادر از مهم‌ترین معضلات واردات خودرو در دوره جدید است. در دوره طلایی واردات خودرو یعنی دهه نود، واردکنندگان قدیمی تقریباً اکثراً از شرکت مادر نمایندگی رسمی داشتند. به طور مثال خاندان گرامی، متولی واردات خودروهای کیا از نمایندگی مادر در کره‌جنوبی نمایندگی رسمی داشت.
حالا در دوره جدید بسیاری از واردکنندگان فاقد قرارداد رسمی با کمپانی‌های مادر هستند که این امر باعث می‌شود دسترسی به قطعات یدکی اصلی، ابزار تخصصی و آموزش‌های فنی محدود باشد. در نتیجه، خدمات پس از فروش با کیفیت پایین و مشکلاتی در تأمین قطعات مواجه می‌شود.
کمبود نمایندگی‌های رسمی و زیرساخت‌های خدماتی
برخی واردکنندگان تعداد محدودی نمایندگی در کشور دارند. برای مثال یکی از شرکت‌هایی که از برندی خوشنام خودرو وارد کرده فقط دو نمایندگی برای محصولاتش در کل کشور دارد. این محدودیت در تعداد نمایندگی‌ها، دسترسی مشتریان به خدمات پس از فروش را دشوار می‌کند.
مشکلات در تأمین قطعات یدکی و تجهیزات تخصصی
اولویت تخصیص ارز به واردات خودرو است، در حالی که تأمین ارز برای قطعات یدکی و تجهیزات تخصصی در اولویت‌های پایین‌تری قرار دارد. این موضوع باعث می‌شود واردکنندگان حتی در صورت تمایل، قادر به واردات قطعات مورد نیاز نباشند و مشتریان برای تعمیرات خودروهای خود با مشکلات جدی مواجه شوند.
عدم شفافیت در خدمات
برخی واردکنندگان، خدمات پس از فروش را به صورت محدود و بدون شفافیت ارائه می‌دهند. برای مثال، برخی از آن‌ها فقط به ارائه شماره تماس یا یک دفتر کوچک خدمات اکتفا می‌کنند که این امر باعث نارضایتی مشتریان می‌شود.
اقدامات وزارت صمت در زمینه خدمات پس از فروش
وزارت صمت تاکنون ۳۹ تأییدیه خدمات پس از فروش برای خودروهای وارداتی صادر کرده است. از این تعداد، ۳۱ تأییدیه در حوزه خودروهای بنزینی و ۸ تأییدیه در حوزه خودروهای برقی است. این اقدام به منظور استانداردسازی و نظارت بر کیفیت خدمات انجام شده است.
البته آمارها تقریبی است. وزارت صمت ضوابطی را برای ارائه خدمات پس از فروش به واردکنندگان خودرو اعلام کرده است. براساس این ضوابط، شرکت‌های خدمات‌دهنده باید دارای تعمیرگاه مرکزی با حداقل ۲۲۰۰ مترمربع مساحت و حداقل ۱۲ نمایندگی خدمات پس از فروش در مرکز استان‌ها باشند. همچنین، آن‌ها باید دارای انبار قطعات یدکی و مکانیزم تأمین و توزیع مناسب قطعات باشند.
وضعیت خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی در ایران در دوره جدید با چالش‌های جدی مواجه است. اگرچه اقدامات مثبتی مانند صدور تأییدیه‌های خدمات پس از فروش و اعلام ضوابط ارائه خدمات انجام شده است، اما برای بهبود وضعیت، نیاز به همکاری مؤثر میان دولت، واردکنندگان و شرکت‌های خدمات‌دهنده، افزایش نظارت و شفافیت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های خدماتی وجود دارد.
مشتریان نیز باید هنگام خرید خودروهای وارداتی، به اعتبار واردکننده، شبکه خدمات پس از فروش و نمایندگی‌های آن توجه کنند تا از خدمات مطلوب برخوردار شوند.
واقعیت این است وقتی تعداد واردکنندگان خودرو را بررسی می‌کنیم با اسامی‌ای روبه‌رو می‌شویم که شرکت به طور مثال فقط چند ده دستگاه خودرو وارد کرده است و خودش را ملزم به انجام خدمات پس از فروش نمی‌داند.
در این میان وزارت صمت به وظیفه خود که باز کردن مجدد واردات خودرو، افزایش واردات خودرو و تخصیص ارز بوده عمل کرده است حالا باید دید شرکت‌هایی که مسئولیت واردات را برعهده گرفته‌اند قرار است چگونه از پس این مسئولیت برآیند؟!
