بازار کار ایران دگرگون خواهد شد
طبق گزارش سازمان‌های بین‌المللی، ظهور مشاغل جدید که صنعت IT یکی از پایه‌های اساسی آن خواهد بود، بازار کار را دچار تحولات عظیمی خواهد کرد. کارشناسان می‌گویند باید خود را برای مشاغل آینده آماده کرد زیرا بازار کار کشور تحت تاثیر هوش مصنوعی، تکنولوژی‌های روز و فضای مجازی متحول خواهد شد و کارجویان و فارغ‌التحصیلان با ظهور مشاغل جدید دیگر به مشاغل سنتی و قدیمی روی خوش نشان نخواهند داد.
امروز فرهنگ کار از اهمیت بسزایی برخوردار است و در آشنایی افراد با محیط کار و راهیابی به بازار کار تاثیرگذار است. بی‌تردید فرهنگ کار باید از خانواده‌ها آغاز شود و از طریق آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در سطح جامعه نهادینه شود.
به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران بازار کار، ارتقای فرهنگ کار از طریق مشارکت‌های اجتماعی صورت می‌پذیرد و زمانی که فرهنگ کار نهادینه شود،کار ارزش پیدا می‌کند.
مقام معظم رهبری، کارآفرینی را نوعی عبادت و ارزش آفرینی دانسته و با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام، ایجاد اشتغال را علاوه بر جنبه مهم ثروت آفرینی، نوعی زمینه‌سازی برای بکارگیری گنجینه استعدادهای انسانی عنوان فرمودند. ایران بزرگ امروز بیش از هر زمان دیگر به کار و کارآفرینی نیاز دارد؛ برهمین اساس در ابلاغ سیاست‌های کلی اشتغال، بر لزوم ترویج و تقویت فرهنگ کار، تولید، کارآفرینی و استفاده از تولیدات داخلی به عنوان ارزش اسلامی و آموزش نیروی انسانی متخصص، ماهر و کارآمد متناسب با نیازهای بازار کار و ارتقای توان کارآفرینی با مسئولیت نظام آموزشی کشور تاکید دارند.
در حالی که به گفته کارشناسان نبود فرهنگ کار در خالی ماندن برخی مشاغل و عدم رغبت جوانان و کارجویان به انجام این کارها اثرگذار بوده است، برخی معتقدند عواملی همچون پایین بودن دستمزد این شغل‌ها، رعایت نکردن حقوق و قوانین کار و عدم بهره‌مندی از مزایای بیمه در این زمینه موثر بوده و امروز اکثر جوانان به دنبال شغل‌هایی هستند که کارفرما نداشته و از درآمد بالاتر و شرایط کاری بهتر برخوردار باشد.
در عین حال عنوان مشاغل عمدتا سنتی نیز به مذاق برخی کارجویان خوش نمی‌آید و در این زمینه کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که جایگاه بعضی از این شغل‌ها در جامعه ارتقا یابد و عنوان آنها تغییر کند. به عنوان نمونه مکانیسین برق خودرو جذاب‌تر از عنوان باتری‌ساز برای یک جوان جویای کار یا فارغ التحصیل دانشگاهی است. با این حال پدیده دیگری هم در تغییر نگرش افراد و جوانان جویای کار به مشاغل اثرگذار بوده است؛ پدیده‌ای که ظاهرا بعد از شیوع کرونا شکل گرفته و موجب شده افراد دیگر به مشاغل سنتی و قدیمی و تابع قانون کار تن ندهند. آنها به دنبال شغل‌هایی هستند که کارفرمایی نداشته باشد؛ درواقع افراد دوست دارند خودشان کارفرمای خود باشند و برای خود کار کنند؛ از این رو در سالهای اخیر با کمبود نیروی کار در بسیاری از کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و شهرک‌های صنعتی مواجه بوده‌ایم.
بابک هاشمی‌پور – رئیس کانون کاریابی‌های کشور در ارزیابی این مساله از تغییر نگاه کارجویان به بازار کار و مشاغل موجود خبر می‌دهد و می‌گوید: «طبق تحقیقاتی که صورت دادیم، پس از شیوع کرونا و خانه‌نشین شدن افراد، طرز فکر کارجویان نسبت به اشتغال و ماهیت شغل‌های موجود تغییر کرده است؛ به نحوی که هر سال شهرک‌های صنعتی بنر می‌زنند و به دنبال نیروی کار می‌گردند و عوامل متعددی باعث شده تا با کمبود نیروی کار مواجه باشند.»
میل به مشاغل و دستمزد قانون کار کاهش یافته است
وی می‌گوید: «یکی از دلایل عمده کمبود نیروی کار این است که بیشتر مردم به کار طبق قانون کار تمایل ندارند چون معتقدند که دستمزد و حقوقی که دریافت می‌کنند کافی نیست و کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد؛ امروز در بسیاری از خانواده‌ها با وجود آنکه جوان بیکار هست اما رغبتی به انجام کارهای سنتی و تابع قانون کار نشان نمی‌دهند و بیشتر مایلند با گوشی همراه خود پول درآورند.»
به گفته هاشمی‌پور این نگاه که افراد ۸ ساعت تمام در یک کارگاه یا کارخانه مشغول کار باشند دیگر مورد اقبال نیست و افراد به سمت مشاغل خودمحور و بدون کارفرما رفته‌اند که اصطلاحا آقابالاسر نداشته باشند.
رئیس کانون کاریابی‌های کشور به کارفرمایان توصیه کرده با توجه به اینکه مدل نگرش جوانان عوض شده به شیوه سنتی ادامه ندهند زیرا محکوم به فنا خواهند شد و پیشنهاد کرده است که کارفرمایان ساعات کار را آزاد کنند و حقوق‌ها را بهتر کنند هرچند که این توصیه با مقاومت شدید کارفرمایان روبه روست!
به گزارش ایسنا، اسفند سال ۱۴۰۰ شورای عالی کار در اقدامی بی‌سابقه حداقل دستمزد کارگران و مشمولان قانون کار را ۵۷ درصد افزایش داد؛ افزایشی که به اعتقاد کارفرمایان در آن زمان موجب ریزش شدید نیروی کار خواهد شد؛ اما این اتفاق نه تنها نیفتاد بلکه آمار بیمه‌شدگان تامین اجتماعی و کاهش تعدیل نیروی کار در کارخانه‌ها و بنگاه‌ها نشان داد که افزایش ۵۷ درصدی دستمزدها موجب انگیزه نیروی کار و بازگشت بسیاری از کارگران به خطوط تولید شده است. چنانچه آیت اسدی – نماینده کارگران در شورای عالی کار اعلام کرد که این افزایش برای تقویت معیشت خانوارهای کارگری، گردش نقدینگی و چرخ اقتصاد کشور لازم بود هرچند اگر به دنبال دستمزد واقعی برای کارگران هستیم باید بالاتر از این رقم باشد چون از نظر ریالی افزایش ۵۷ درصدی مبلغ بالایی نیست.
به گفته وی،افزایش دستمزد رونق تولید و بهبود وضعیت بنگاه‌ها را به دنبال دارد و رونق اقتصادی در گروی ترمیم حقوق و دستمزدها و افزایش قدرت خرید کارگران است.
در همین راستا، حمید نجف – کارشناس بازار کار، در گفت و گو با ایسنا، در ارزیابی دلیل بی‌میلی برخی کارجویان و فارغ التحصیلان نسبت به مشاغل موجود می‌گوید: «یکسری از شغل‌ها به دلیل نبود تعادل میان عرضه و تقاضا در بازار یا تغییر نگاه و سلیقه افراد مورد استقبال واقع نمی‌شود در صورتی که اگر یک برنامه‌ریزی مناسب برای هدایت افراد به سمت مشاغل موجود و اصطلاحا خالی صورت گیرد و دستمزدهای مکفی در این شغل‌ها تعریف شود، بازار تعادل خود را حفظ کرده و انگیزه کارجویان برای گرفتن این شغل‌ها بیشتر می‌شود.»
مشاغل سنتی به مذاق کارجویان خوش نمی‌آید
وی با تاکید بر ایجاد جذابیت برای شغل‌های سنتی می‌گوید: بسیاری از شغل‌های سنتی به تدریج در بازار کمرنگ می‌شوند و دلیلش ظهور تکنولوژی‌های جدید، فناوری‌های نوین و عصر ارتباطات و فضای مجازی است.
نجف می‌گوید:باید پذیرفت که کرونا باعث شد تا کسب و کارهای اینترنتی شکل بگیرد و بسیاری از مشاغل به ویژه مشاغل خدماتی که از کرونا شدیدا آسیب دیدند، به سمت اینترنتی شدن بروند. به همین دلیل عده زیادی از مردم به توسعه کسب و کار در بستر اینترنت و فضای مجازی علاقه‌مند شدند و فروش اینترنتی رواج یافت.
به گفته این کارشناس بازار کار برخی شغل‌ها فاقد پرستیژ هستند و فارغ التحصیلان و کارجویان با این توجیه که منزلت اجتماعی بالایی ندارد و دستمزدشان پایین است، به ندرت از آنها استقبال می‌کنند.
وی در عین حال به پایین بودن هزینه راه‌اندازی شغل‌های اینترنتی اشاره کرده و می‌گوید: «امروز تقاضا برای کسب و کارهای اینترنتی به دلیل سودآوری بالا و کم سرمایه‌بودن بالا رفته و افراد ترجیح می‌دهند برای کسب درآمد و سودآوری بیشتر، کسب و کار خود را در بستر فضای مجازی و از طریق گوشی‌های تلفن همراه راه‌اندازی کنند و توسعه دهند.»
به گزارش ایسنا، تا چند سال آینده بازار کار کشور دگرگون شده و دستخوش تحولات تازه‌ای خواهد شد. هرچند نشانه‌های این تغییر چند سالی است که در بازار کشورهای جهان خود را نشان داده و هوش مصنوعی، فناوری‌های نانو، تکنولوژی هایتک، رباتیک، چاپگرهای سه‌بعدی و رایانش ابری در تولد مشاغل جدید تاثیرگذار بوده است.
بر اساس آمار مجمع جهانی اقتصاد تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۷۱ میلیون شغل به دلیل تاثیری که از تکنولوژی می‌پذیرند، از بین خواهند رفت ولی در عین حال به واسطه به‌کارگیری تکنولوژی‌ها مشاغل جدیدی ایجاد خواهند شد که حدود ۷۸ میلیون شغل برآورد می‌شود.
حمید حاج اسماعیلی- تحلیلگر بازار کار، در گفت و گو با ایسنا، از تحول و دگرگونی بازار کار ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: با توجه به تغییر تکنولوژی‌ها و شرایط جدیدی که در عصر ارتباطات و فناوری‌های اطلاعات شکل خواهد گرفت، بازار کار جهان و بسیاری کشورها متحول خواهد شد و کشور ما نیز از این تغییر و تحولات تاثیر خواهد پذیرفت.
باید خود را برای ورود مشاغل نوظهور آماده کنیم
به گفته وی باید خود را برای این تحولات آماده و بسترها و زیرساخت‌های ورود مشاغل جدید را فراهم کنیم زیرا به تدریج کارجویان و فضای کسب و کار از مشاغل قدیمی و سنتی فاصله می‌گیرد و به سمت شغل‌های جدید و نوظهور می‌رود.
این کارشناس بازار کار معتقد است: «مشاغل سنتی با ظهور مشاغل جدید ظاهرا از بین می‌رود ولی در حقیقت شکل و فرمت عرضه آنها تغییر می‌یابد به این نحو که در مشاغل آینده، نیروی کار به جای انجام کار یدی پشت سیستم می‌نشیند یا از طریق گوشی تلفن همراه با دنیای مجازی ارتباط برقرار می‌کند و برای شغل‌هایی که نیاز به ماشین است افرادی تحت عنوان اپراتور و برنامه‌ریز در مجموعه‌ها حضور می‌یابند و کار پشتیبانی از نرم‌افزارها و مدیریت آنها را برعهده می‌گیرند و این مساله باعث می‌شود مشاغل سنتی با شکل و شمایل جدیدتری ظاهر و نوآورانه و به‌روزتر شوند.»
همزمان با تحولات تکنولوژی که موجب توسعه بازار کار و افزایش بهره‌وری می‌شود مشاغل جدید هم قابل تعریف است. با توجه به سرعت روزافزون رشد تکنولوژی و تغییر نیازهای انسان، شکل‌گیری مشاغل جدید و نوین با جایگزینی و یا حذف مشاغل سنتی افزایش خواهد یافت از این رو لازم است مراکز و نهادهای آموزشی ضمن ارائه مهارت‌های مورد نیاز بازار کار فعلی، مهارت‌های مورد نیاز بازار کار آینده را نیز پیش‌بینی کنند و نیروهای جوان و آماده به کار و فارغ التحصیلان جویای کار را برای ورود به بازار کار و پذیرش شغل‌های آینده تربیت و آماده کنند.
به گزارش ایسنا، اگر چه موضوع فرهنگ کار و داشتن انگیزه و روحیه کار در پذیرش شغل اثرگذار است ولی نباید فاکتورها و عوامل موثر دیگری همچون حقوق و دستمزد،مزایا، بیمه و منزلت اجتماعی شغل را نادیده گرفت. امروز به دلیل شرایط اقتصادی و معیشتی به ویژه پس از شیوع کرونا غالب افراد به دنبال شغل‌های جایگزین و فریلنسری(آزادکار) رفته‌اند؛ شغل‌هایی با درآمدبالاتر و ساعات کار کمتر که نیازی به کارفرما و سرمایه‌گذاری بالا نداشته باشد به همین دلیل کمتر از کار در خط تولید یک کارخانه با ساعات کار طولانی استقبال می‌کنند و دستمزد تابع قانون کار آنها را راضی نمی‌کند.
طبق گزارش سازمان‌های بین‌المللی، ظهور مشاغل جدید که صنعت IT یکی از پایه‌های اساسی آن خواهد بود، بازار کار را دچار تحولات عظیمی خواهد کرد و انقلاب چهارم صنعتی را شکل خواهد داد که موجب ظهور و رویش شغل‌های جدید و حذف تدریجی مشاغل سنتی خواهد شد. پس کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی با توجه به این مساله و تغییر ذائقه نیروی کار، خود را برای این تحولات آماده و شیوه‌های به روز و جدیدتری را برای جذب کارجویان به کار گیرند.
