علت گردوغبار این روزهای تهران مشخص شد

این روزها دکتر رضا شهبازی، معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور درباره علت گردوغبار چند روزه تهران گزارشی ارائه کرده است.

به گزارش میلی به نقل از فرارو، دکتر رضا شهبازی، معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، مهمترین کانون گردوغبار تهران را تالاب صالحیه عنوان کرد. وضعیتی که به گفته این کارشناس حاصل خشکسالی ‌های مداوم و عدم توجه صحیح به این موضوع است. 

در روزهای اخیر پدیده گرد و غبار در تهران به تصویری تکرار شونده بدل شده است. موضوعی که حالا یک منشأ برای آن کشف شده و آن هم تالابی خشکیده   در مرزهای استان های تهران، البرز و قزوین است؛ تالاب صالحیه. اما تالاب صالحیه کجاست و چطور تبدیل به یک منشأ جدی آلودگی هوا در تهران شد؟ 

تالاب صالحیه کجاست؟

تالاب صالحیه، با وسعتی حدود ۱۰ هزار هکتار، در شهرستان نظرآباد استان البرز و بخشی از آن در استان قزوین قرار دارد. این تالاب فصلی که در نزدیکی روستای صالحیه (قارپوزآباد سابق) واقع شده، از رودخانه کردان تغذیه می‌شود. در گذشته، این تالاب با ذخیره آب باران و جریان‌های فصلی، نقش مهمی در حفظ رطوبت خاک، جلوگیری از فرسایش بادی و حمایت از گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه ایفا می‌کرد. اما امروز، این تالاب به یکی از کانون‌های اصلی تولید ریزگرد در نزدیکی تهران تبدیل شده است.

چرا تالاب صالحیه خشک شد؟

خشک شدن تالاب صالحیه نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی است که در سال‌های اخیر تشدید شده‌اند. در ادامه به مهم‌ترین دلایل این بحران می‌پردازیم:

۱. خشکسالی و کم‌آبی

میانگین بارندگی در منطقه صالحیه حدود ۲۲۰ میلی‌متر در سال است که در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی کاهش یافته است. این تالاب به‌ویژه در فصل گرما به شدت وابسته به جریان‌های آبی رودخانه کردان است. اما برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی و عدم تأمین حق‌آبه تالاب، رطوبت خاک را از بین برده و پوشش گیاهی آن را نابود کرده است. خاک خشک و بی‌حفاظ تالاب، با هر وزش باد به راحتی به ریزگرد تبدیل می‌شود.

۲. زهکشی غیراصولی

یکی از عوامل کلیدی در خشک شدن تالاب صالحیه، احداث کانال‌های زهکشی غیراصولی است. زهکش ۴۰ کیلومتری که توسط جهاد کشاورزی ایجاد شده، بدون در نظر گرفتن پیوست‌های زیست‌محیطی، آب تالاب را به رودخانه شور و دریاچه نمک قم منتقل کرده است. این اقدام نه‌تنها تالاب را خشک کرده، بلکه شوری خاک را افزایش داده و آن را به منشأی برای ریزگردهای نمکی تبدیل کرده است.

۳. چرای بی‌رویه و فرسایش خاک

چرای بیش از حد دام، به‌ویژه شترهای سرگردان، پوشش گیاهی تالاب را به شدت تخریب کرده است. این امر، همراه با برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی، خاک منطقه را در معرض فرسایش بادی قرار داده است. بیش از ۲۰ هزار هکتار از محدوده تالاب اکنون به کانون فعال ریزگرد تبدیل شده که تهدیدی جدی برای شهرهای اطراف است.

تبلیغات

۴. سوءمدیریت منابع آبی

مدیریت نادرست منابع آبی، از جمله عدم تخصیص حق‌آبه کافی به تالاب، نقش مهمی در خشک شدن آن داشته است. در حالی که تالاب صالحیه باید در فصول بارانی پرآب باشد، سوءمدیریت باعث شده حتی در زمستان نیز این تالاب خشک بماند. این شرایط، همراه با وزش بادهای شدید در بهار و تابستان، خاک نمکی تالاب را به هوا بلند کرده و به شهرهایی مانند تهران منتقل می‌کند.

تأثیر تالاب صالحیه بر تهران

به گفته زهره عبادتی، رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهر تهران، تالاب صالحیه اکنون یکی از منابع اصلی ریزگردهایی است که کیفیت هوای پایتخت را تحت تأثیر قرار داده‌اند. ریزگردهای نمکی این تالاب می‌توانند تا ۸۵ کیلومتر جابه‌جا شوند و به تهران برسند. این ذرات نه‌تنها کیفیت هوا را کاهش می‌دهند، بلکه به دلیل وجود نمک، می‌توانند به زیرساخت‌ها، محصولات کشاورزی و سلامت ساکنان آسیب برسانند. مشکلات تنفسی، آلودگی آب و خاک و کاهش دید از جمله پیامدهای این ریزگردها هستند.