موشک بالستیک قاسم بصیر چیست؟ معرفی و بررسی قابلیت‌های موشک حاج‌قاسم

روز یکشنبه 14 اردیبهشت 1404 موشک بالستیک «قاسم بصیر» با برد 1200 کیلومتر و دقت کمتر از یک متر به‌طور رسمی معرفی شد. این موشک که به عنوان نسخه ارتقایافته‌ای از موشک «شهید حاج قاسم» شناخته می‌شود، در مراسمی با حضور امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی شد. ویژگی‌های منحصر به‌فرد این موشک، از جمله توانایی عبور از سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته و دقت بی‌نظیر در هدف‌گیری، ایران را به عنوان یک قدرت دفاعی برجسته در منطقه معرفی می‌کند و پاسخی قوی به تهدیدات نظامی آمریکا و اسرائیل به شمار می‌رود.

به گزارش میلی به نقل از فرهیختگان برای درک اهمیت موشک قاسم بصیر، باید نگاهی به ریشه‌های آن در موشک «شهید حاج قاسم» بیندازیم. این موشک که در سال 1399 رونمایی شد، یک موشک بالستیک سوخت جامد دومرحله‌ای با برد 1400 کیلومتر بود که به افتخار سردار شهید قاسم سلیمانی نام‌گذاری شد. موشک حاج قاسم با وزن 7 تن، طول 11 متر، سرجنگی 500 کیلوگرمی و سرعت‌هایی در محدوده هایپرسونیک (11 ماخ در ورود به جو و 5 ماخ در اصابت)، به‌عنوان یک سلاح تاکتیکی قدرتمند معرفی شد. ویژگی برجسته آن قابلیت افزایش برد تا 1800 کیلومتر بود که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری طراحی آن بود. 

در سال 1402، در جریان بازدید سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور وقت از نمایشگاه دستاورد‌های دفاعی، قابلیت جدیدی برای این موشک به نمایش درآمد. یک سکوی پرتاب پیشرفته که زمان آماده‌سازی و شلیک را به‌طور چشمگیری کاهش می‌داد. این سکو، که احتمالاً از فناوری DRU (واحد مرجع دینامیک) بهره می‌برد، امکان شلیک سریع و جابه‌جایی فوری پرتابگر را فراهم می‌کرد؛ ویژگی‌ای که پیش‌تر در موشک‌های خیبرشکن و فتاح نیز به کار گرفته شده بود. سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در آن زمان اعلام کرد این فناوری زمان آماده‌سازی را به یک‌ششم موشک‌های مشابه کاهش داده است.

موشک قاسم بصیر، که درحقیقت نسخه‌ای ارتقایافته از موشک حاج قاسم است، با حفظ ویژگی‌های اصلی آن، پیشرفت‌هایی کلیدی در هدایت، مانورپذیری و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک به دست آورده است. این موشک در 28 فروردین 1404 با موفقیت آزمایش شد و در 14 اردیبهشت 1404 به‌طور رسمی رونمایی شد، لحظه‌ای که نه‌تنها قدرت دفاعی ایران را به نمایش گذاشت، بلکه پاسخی استراتژیک به تهدیدات فزاینده از سوی آمریکا و اسرائیل بود. 

دقت: کمتر از یک متر
موشک بالستیک قاسم بصیر با سوخت جامد، امکان آماده‌سازی و شلیک سریع را بدون نیاز به فرایند‌های پیچیده سوخت‌گیری فراهم می‌کند. این موشک با برد حداقل 1200 کیلومتر، توانایی پوشش اهداف استراتژیک منطقه، ازجمله سرزمین‌های اشغالی را دارد. سرجنگی 500 کیلوگرمی آن با مواد منفجره قوی، برای تخریب اهداف حساس طراحی شده است. قاسم بصیر با سامانه هدایت نوری-فروسرخ، دقتی کمتر از یک متر در فاز نهایی ارائه می‌دهد. بدنه فیبر کربنی آن، سطح مقطع راداری را کاهش داده و شناسایی توسط رادار‌های دشمن را دشوار می‌کند. این موشک با طول 11 متر، وزن 7 تن و سرعت حداکثر 12 ماخ در ورود به جو، مشابه موشک حاج قاسم است. 

چرا منحصر به فرد؟ 
موشک قاسم بصیر با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، چندین ویژگی کلیدی دارد که آن را از سایر موشک‌های بالستیک متمایز می‌کند و رسانه‌های بین‌المللی را به تب و تاب جزئیاتش انداخته است.
در ادامه مهم‌ترین ویژگی‌های این موشک ذکر شده است. 

1-  نفوذ به سامانه‌های دفاع موشکی
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قاسم بصیر، توانایی آن در عبور از سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته مانند تاد (THAAD) و پاتریوت است. این توانایی به لطف طراحی آیرودینامیک، بدنه فیبر کربنی با سطح مقطع راداری پایین و قابلیت مانورپذیری بالای سرجنگی ممکن شده است. سرجنگی این موشک می‌تواند در فاز نهایی مسیر خود را به‌صورت غیرقابل‌پیش‌بینی تغییر دهد که محاسبه «نقطه ملاقات» (محل برخورد موشک پدافندی با موشک بالستیک) را برای سامانه‌های دفاعی دشمن غیرممکن می‌کند. وزیر دفاع، امیر نصیرزاده در مراسم رونمایی تأکید کرد: «این موشک با مانورپذیری پیشرفته، لایه‌های پدافندی دشمن را به‌راحتی پشت سر می‌گذارد.» این ویژگی در عملیات‌هایی مانند «وعده صادق2» که موشک‌های ایرانی مانند فتاح و خیبرشکن2 موفق به عبور از سامانه‌های دفاعی شدند، به اثبات رسیده است. 

2- هدایت نوری و فروسرخ
یکی از نوآوری‌های کلیدی قاسم بصیر، استفاده از سامانه هدایت نوری و فروسرخ (تصویرسازی حرارتی) در فاز نهایی است. برخلاف موشک‌های سنتی که به GPS وابسته‌اند و در برابر جنگ الکترونیک آسیب‌پذیر هستند، قاسم بصیر با استفاده از دوربین‌های حرارتی، هدف را به‌صورت مستقل شناسایی و مورد اصابت قرار می‌دهد. این فناوری که پیش‌تر در موشک‌های ضدکشتی مانند قدر87 و خلیج فارس به کار گرفته شده بود، دقت نقطه‌زنی را به کمتر از یک متر رسانده و مقاومت بالایی در برابر اخلال الکترونیکی ایجاد کرده است. تجربه عملیات «وعده صادق» نشان داد که دشمن با ایجاد اختلال گسترده در GPS، دقت موشک‌های ایرانی را کاهش داد. قاسم بصیر با حذف وابستگی به GPS، این ضعف را برطرف کرده و توانایی هدف‌گیری اهداف کوچک مانند آشیانه‌های جنگنده یا باند‌های فرود را با دقت بالا فراهم می‌کند. 

3- مانورپذیری سرجنگی
بالک‌های هدایت سرجنگی قاسم بصیر به‌گونه‌ای اصلاح شده‌اند که امکان مانور‌های پیچیده در سرعت‌های مافوق صوت را فراهم می‌کنند. این قابلیت، سامانه‌های دفاع موشکی را که برای رهگیری موشک‌های با مسیر ثابت طراحی شده‌اند، ناکارآمد می‌کند. به گفته وزیر دفاع، این ویژگی موشک قاسم بصیر می‌تواند با هدف قرار دادن رادار‌ها و سامانه‌های پدافندی دشمن، راه را برای سایر موشک‌های بالستیک ایرانی باز کند و به‌عنوان یک موشک ضدسپر موشکی عمل کند. 

4- سکوی پرتاب پیشرفته
قاسم بصیر از همان سکوی پرتاب پیشرفته‌ای استفاده می‌کند که در موشک حاج قاسم معرفی شد. این سکو با بهره‌گیری از فناوری DRU، امکان شلیک سریع و جابه‌جایی فوری پرتابگر را فراهم می‌کند که خطر شناسایی و هدف‌گیری توسط دشمن را کاهش می‌دهد. این ویژگی که زمان آماده‌سازی را به یک‌ششم کاهش داده، قاسم بصیر را به یک سلاح تاکتیکی ایدئال برای عملیات‌های غافلگیرانه تبدیل کرده است.