روند صعودی بازار طلا و ارز / تحلیل طلا و دلار
نرخ برابری دلار به ریال در بازار آزاد پس از یک هفته پرنوسان بالاخره سد مقاومتی ۸۲ هزار تومان را شکست و به کانال ۸۴ هزار تومان نیز وارد شد. هرچند، نوسان قیمت‌ها در بازارهای جهانی طلا و نفت، تأثیر مهم‌تری در بازارهای موازی گذاشت و حالا سکه امامی، رکورد جدیدی را جابه‌جا کرده است. اما در بازارها چه اتفاقی افتاد و عوامل مهمی که به چنین روندی منجر شده، چیست؟
بانک مرکزی نزدیک به ۱۰ روز است که درگاه صرافی‌های رمزارز را مسدود کرده و برای این صرافی‌ها محدودیت‌هایی را قائل شده است. این سیاست تا حدودی از نوسان مجدد در بازار ارز آزاد جلوگیری کرد چرا که نرخ دلار بازار آزاد، تقریباً با نگاهی به نرخ «تتر» (که معادل یک دلار قیمت‌گذاری شده) کشف قیمت می‌شود. با این حال، فقط یک هفته طول کشید تا عقب‌ماندگی «تتر» از اسکناس دلار جبران شود. اتفاقی که نشان می‌دهد چنین محدودیت‌هایی در بلندمدت در بازار ارز جواب نمی‌دهد. اختلاف تتر با دلار بازار آزاد در پایان هفته هم کاهش پیدا کرد و در واقع باید گفت که بازار ارز از جانب «تتر» تحت فشار نیست.
به نظر می‌رسد که غلبه جو روانی و هیجانی بر بازار ارز آن هم در حالی که تقاضای واقعی برای دلار وجود ندارد؛ شرایط را برای افزایش قیمت‌ها فراهم کرده است. برخی فعالان اقتصادی معتقدند نوسان‌گیران و دلالان این روزها حضور فعالی در بازار ارز دارند و با استفاده از اخبار متعددی که پیرامون برنامه دولت ترامپ برای فشار حداکثری به اقتصاد ایران منتشر می‌شود، التهاب بازار را نیز بیشتر کرده‌اند.
دلار در بازار رسمی چقدر قیمت خورد؟
با حذف ارز نیمایی در اولین روز بهمن ماه سال جاری، حجم معاملات در بازار ارز تجاری رشد یافته و هزینه‌های وارداتی نیز با افزایش مواجه شده است که این موضوع در عین حال که برای تولیدکنندگان می‌تواند فرصتی برای رشد تولیدات‌شان باشد، در صورتی که دولت اقدامات حمایتی انجام ندهد، عاملی برای کاهش تولید آنها خواهد شد.
روز پنجشنبه هفته گذشته در چهارمین روز از حذف ارز نیمایی، میزان معاملات بازار ارز تجاری با افزایش حدود ۴۰ درصدی به ۱.۶ میلیارد دلار رسید. در همین روز نیز نرخ فروش حواله دلار در بازار ارز تجاری به عنوان بازار رسمی ارز ۶۶ هزارو ۷۳۷ تومان و نرخ فروش اسکناس دلار نیز ۶۸ هزار و ۶۰۶ تومان تعیین شد.
با اجرایی شدن سیاست جدید ارزی بانک مرکزی، از روز اول بهمن‌ماه ۱۴۰۳، بازار ارز نیما به‌طور رسمی جای خود را به بازار ارز تجاری داد. بر اساس این تصمیم، تمامی صادرکنندگان و واردکنندگان مشمول، از جمله شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و فرآورده‌های نفتی، موظف به عرضه و تأمین ارز خود از طریق بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران شدند.
دلایل شکل‌گیری بازار توافقی ارز
پیش از این، به دلیل تحریم‌های بانکی و غیربانکی، بازار ارز به مفهوم واقعی خود وجود نداشت و فروش ارز صادرکنندگان عمدتاً از طریق سامانه نیما با نرخ‌های تعیین‌شده توسط بانک مرکزی انجام می‌شد و همین امر باعث شده بود که صادرکنندگان به دلیل فروش ارز خود به نرخ‌های پایین‌تر از ارزش واقعی، سود کمتری کسب می‌کردند و این موضوع باعث نارضایتی آنها شده بود.
از طرفی دولت به‌عنوان بزرگترین عرضه کننده ارز، تمایل داشت که از فروش ارز توسط بانک مرکزی ریال بیشتری به‌دست آورد تا بتواند هزینه‌های خود را پوشش دهد. همچنین، وجود نظام چند نرخی ارز منجر به فساد و رانت ارزی شده بود که انتقادات زیادی را به‌دنبال داشت. این دلایل موجب شد تا سیاست‌گذاران پولی و مالی کشور، راه‌اندازی بازار ارز تجاری را در دستور کار خود قرار دهند.
هر چند بازار توافقی ارز می‌تواند به عنوان یک گام مثبت در راستای اصلاح نظام ارزی کشور تلقی شود و با فراهم آوردن شرایط مناسب برای چانه‌زنی بین خریداران و فروشندگان، این بازار می‌تواند به ایجاد شفافیت و کاهش فساد کمک کند، اما بر پایه اظهارات کارشناسان اقتصادی، افزایش قیمت کالاهای وارداتی ممکن است بستری را برای افزایش تولیدات تولیدکنندگان داخلی فراهم کند.
اما در شرایطی که تولیدکنندگان نیز با افزایش هزینه‌های مواد اولیه وارداتی مواجه باشند، این مزیت رقابتی ممکن است محدود شود. علاوه بر همه این موارد مصرف‌کنندگان ممکن است به سمت خرید کالاهای جایگزین داخلی یا کاهش مصرف کالاهای گران‌قیمت حرکت کنند.
به بیانی دیگر، این موضوع به‌طور مستقیم بر قیمت کالاهای وارداتی تأثیر خواهد گذاشت. کالاهای اساسی و مصرفی که از خارج وارد می‌شوند، با نرخ ارز آزاد قیمت‌گذاری خواهند شد و این مسأله می‌تواند چالش‌هایی به همراه داشته باشد. رشد قیمت کالاهای وارداتی می‌تواند یکی از عوامل افزایش تورم باشد. مصرف‌کنندگانی که به کالاهای وارداتی وابسته‌اند، به‌ویژه در حوزه محصولات دارویی و مواد غذایی، بیشتر آسیب خواهند دید.
بنابراین به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، دولت و بانک مرکزی باید با استفاده از ابزارهای پولی مناسب، مانند نرخ بهره، به کنترل نقدینگی و تورم بپردازند. افزایش نرخ بهره می‌تواند به کاهش تقاضا و کنترل تورم کمک کند. دولت باید با ارائه مشوق‌های صادراتی، به شرکت‌ها انگیزه دهد تا محصولات خود را به بازارهای خارجی عرضه کنند. این امر می‌تواند به تعادل در تراز تجاری کشور کمک کند. از طرفی دولت با شناسایی و توسعه بازارهای جدید برای کالاهای داخلی، می‌تواند به کاهش فشار بر بازار ارز و کنترل تورم کمک کند.
همچنین دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مدیریت منابع ارزی داشته باشد تا از نوسانات شدید در بازار ارز جلوگیری کند. با اجرای این اقدامات، دولت می‌تواند اثرات منفی حذف ارز نیمایی را کاهش داده و به ثبات اقتصادی دست یابد. از این رو، حذف ارز نیمایی در عین حال می‌تواند فرصتی برای رهایی از بازار غیر رسمی ارز باشد، اما مانند تیغ دو لبه می‌ماند که در صورت عدم اتخاذ تدابیر گفته شده، امکان بیشتری برای جهش دوباره تورم ایجاد خواهد شد.
چرا قیمت طلا بالا رفت؟
بازارهای جهانی همچنان با شوک عوامل سیاسی، تحت تأثیر تهدید تعرفه‌های جدید دونالد ترامپ قرار دارند. در میان ریسک‌های موجود، طلا به‌عنوان یک دارایی امن جذابیت بیشتری پیدا کرده، اما بازارهای نفت و فلزات با فشار ناشی از نگرانی‌های تجاری و تغییرات سیاستی دست و پنجه نرم می‌کنند.
نرخ هر اونس طلا در بازارهای جهانی روز چهارشنبه به ۲,۷۶۰ دلار رسید و با افزایش بیش از یک درصدی، به بالاترین سطح خود از اوایل نوامبر سال گذشته صعود کرد و البته با قیمت ۲۷۷۴ دلار به تعطیلات آخر هفته رفت. اتفاقی که ناشی از تضعیف نسبی دلار امریکا و افزایش تقاضا برای دارایی‌های امن در پی نگرانی‌های ناشی از جنگ‌های تجاری بود.
در عین حال، نفت خام برنت روز چهارشنبه در قیمت حدود ۷۹ دلار به ازای هر بشکه معامله شد و برای چهارمین جلسه متوالی کاهش یافت. این افت به دنبال اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری امریکا، درباره احتمال اعمال تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات از چین یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت، شدت گرفت.
در بازار داخلی اما، نرخ دلار در بازار آزاد به عنوان یک موتور محرکه برای افزایش قیمت‌ها در بازار طلا و سکه عمل کرد. ضمن اینکه بازار طلا و سکه به اظهارات تازه وزیر اقتصاد نیز واکنش نشان داد که گفته بود «ذخایر طلا در کشور بالاست و قیمت طلا هم پایین نخواهد آمد.» هرچند عبدالناصر همتی این نوع واکنش را «برداشت‌های نادرست از سخنانش» خواند و گفت: «صحبت‌های من در رابطه با انس جهانی طلا این بود که با توجه به شرایط فعلی در جهان بعید است قیمت جهانی انس طلا کاهش یابد. با این حال ممکن است مسائلی مانند جنگ اوکراین به سرانجام برسد و بسیاری از چالش‌های جهانی حل شود که بر کاهش قیمت انس جهانی طلا اثر گذار است.»
در نهایت و به واسطه نوسان نرخ دلار، قیمت سکه امامی در پایان هفته وارد کانال ۶۰ میلیون تومان شد و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز پنج میلیون و ۵۲۹ هزار تومان نرخ‌گذاری شد. این در حالی است که فعالان بازار معتقدند، تداوم حضور قیمت سکه در کانال ۶۰ میلیون تومان می‌تواند مسیر صعود به کانال‌های بالاتر را هموار کند.
